Kumar, yüzyıllardır insanlık tarihiyle iç içe olan bir olgudur. Eğlenceli bir hobi ya da sosyalleşme aracı olarak başlayan, zamanla bağımlılık meydana getiren ve insanların hayatını kâbusa çeviren bir alışkanlık halini alabilen, birey ve toplumlarda onulmaz yaralar açan ve büyük zararlar doğurabilen en yanlış yollardan biri olarak değerlendirilebilir. Zararları sadece maddi kayıplarla sınırlı olmayıp aynı zamanda sosyal, psikolojik ve fiziksel etkileri ile de üzerinde ciddiyetle durulması gereken günümüzün en büyük sorunların ilk sıralarında yer alır.

1. Maddi Zararlar: Kumar, kişinin büyük finansal kayıplar yaşamasına yol açar. Borçlar birikerek kişi, mali açıdan çöküş yaşayabilir.
2. Aile ve Sosyal Hayata Zarar: Kumar bağımlılığı, aile içindeki huzuru bozar, ilişkileri zedeler ve sosyal izolasyona yol açar.
3. Psikolojik Zararlar: Sürekli kayıplar, depresyon, kaygı ve suçluluk gibi psikolojik sorunlara neden olur.
4. Fiziksel Sağlık Sorunları: Stres ve kaygı, uyku bozuklukları, mide rahatsızlıkları ve genel sağlık problemlerine yol açar.
5. Hukuki Sonuçlar:  Kumar aynı zamanda inanları suça teşvik eden yönüyle de dikkat çeker ki, kumar hastalığı kişileri zaman zaman dolandırıcılığa, hırsızlığa ve benzer yanlışlara sürükleyerek başkalarının malına zarar vermeğe iten suçlara yönlendirmede etkin olur..

Kur'ân-ı Kerim’de kumar, büyük bir günah olarak tanımlanmış ve faydalarından çok zararlarının olduğu vurgulanmıştır (Bakara 2/219). Mâide 5/90-91'de ise kumar kesin olarak yasaklanmıştır. Kumarın yasaklanma nedeni, insanların arasında kin, düşmanlık ve hırs duygularını üst seviyeler çıkarmasıdır. Kumar, sadece belirli türlerle değil her türlü şekli ve cinsiyle yasaktır. Gelirin hayra harcanması veya kamu yararına aktarılması, kumarın dinî hükmünü değiştirmez. Her ne kadar kumar, rızaya dayalı gibi görünse de arka planında aslında pişmanlık ve kaybetme korkusuyla oynanır. Ekonomik olarak zayıf toplumlarda, kumar bir umut aracı haline gelir ve çoğu insanı mağdur ederken, sadece birkaç kişiyi zenginleştirir ki çoğu kişi elde ettikleri bu hakketmedikleri zenginlikleri de başlarına türlü felâketlerin gelmesine de sebebiyet vermiştir.

Maalesef ülkemizde yasal olarak oynanan kumar ve şans oyunları, devletin denetimi altında ve belirli kurallara göre düzenlenen oyunlardır. Ki devletin kumardan elde ettiği gelir küçümsenecek bir miktar değildir. Bunlar şunlardır:

1. Milli Piyango: Kumar denince ilk akla gelen kurumun başında ne yazık ki bu kurum gelmektedir. Resmi olarak devlet eliyle böyle büyük bir organizasyon yapılmaktadır. Milyonlarca insan devlet eliyle kumar oynamaya teşvik edilmektedir.

Türkiye'de en bilinen şans oyunlarının başında gelir. Milli Piyango İdaresi tarafından düzenlenir ve bilet alarak kazanılabilecek çeşitli ödüller sunar. ​2025 Yılbaşı Milli Piyango çekilişi için toplam 10 milyon bilet üretilmiş, bir kısmı fiziksel bayilerde satılırken, bir kısmı da çevrimiçi platformlarda satışa sunulmuştur.

2. Şans Topu: Milli Piyango İdaresi tarafından düzenlenen bir diğer oyun. Katılımcılar, belirli bir sayı setini doğru tahmin ederek ödüller kazanabilirler.
3. Sayısal Loto: Katılımcılar, belirli bir sayı aralığından seçtikleri sayılarla şanslarını denerler. Çekilişler, Milli Piyango İdaresi tarafından yapılır.
4. On Numara: 1 ile 80 arasında seçilen 10 sayının, çekilişte çıkan 10 sayıya uymasıyla kazanılır. Bu oyun da Milli Piyango İdaresi tarafından düzenlenir.
5. Super Loto: Sayısal loto oyununun bir çeşidi olan Super Loto, daha büyük ödüller ve farklı kurallar ile oynanır.
6. İddaa: Spor bahisleri oyunu olup, Gençlik ve Spor Bakanlığı'na bağlı Şans Oyunları ve İddaa A.Ş. tarafından düzenlenir. Futbol, basketbol gibi spor branşlarında, maç sonuçları üzerine bahis yapılır.
7. Poker ve Casino Oyunları (Online): Türkiye'de kara tabanlı kumarhaneler kapalı olmasına rağmen, bazı online platformlarda yasal olarak oynanan oyunlar vardır. Ancak, bunlar yasal düzenlemelere tabidir ve sadece devlet denetiminde olan özel platformlar aracılığıyla oynanabilir. Devlet denetiminde olmayan illegal kumarın ise haddi-hesabı yoktur.

Şüphesiz kumarın yasal veya yasal olmaması arasında dinî açıdan bir fark yoktur. Yani haram, haramdır. İşin yasal olması haramı helâl yapmaz.

Bu oyunlar, Türkiye'deki yasal çerçeveler içinde, genellikle devletin denetimi altında ve belirli kurallar çerçevesinde oynanır.

​Türkiye'de kumar ve şans oyunlarına harcanan yıllık toplam para miktarı, yasal ve yasadışı faaliyetler dahil olmak üzere önemli bir ekonomik büyüklüğe ulaşmaktadır.​

Yasal Kumar ve Şans Oyunları

2023 yılı itibarıyla, Türkiye'de yasal kumar ve şans oyunlarından elde edilen gelirler şu şekildedir:​

• Milli Piyango: 9,7 milyar TL
• Spor Toto (İddaa): 107,2 milyar TL

Bu veriler, devlet kontrolündeki şans oyunlarının toplamda 116,9 milyar TL'lik bir büyüklüğe sahip olduğunu göstermektedir.​

Yasadışı Kumar ve Bahis

Yasadışı kumar ve bahis faaliyetleri, denetimsiz ve kayıt dışı olmaları nedeniyle resmi verilerle tam olarak ölçülememekle birlikte, tahminler şu şekildedir:​

• Yasadışı bahis pazarı: 2018 yılında 50 milyar TL olarak belirlenmişken, 2024 itibarıyla bu rakamın 60 milyar TL'yi aştığı ifade edilmektedir.

Sonuç itibariyle kumarda “aslan payı” devletin olmaktadır.

Bu veriler ışığında, Türkiye'de kumar ve şans oyunlarına harcanan toplam yıllık para miktarı, yasal ve yasadışı faaliyetler dahil olmak üzere yaklaşık 176 milyar TL civarındadır. (4.632.000.000 Dolar)

Gençlerin kumardan uzaklaştırılması, onları sağlıklı yaşam alışkanlıkları geliştirmeye teşvik etmek ve kumarın zararlarından korumak için bir dizi farklı önlem alınabilir. İşte bazı öneriler:

1. Eğitim ve Farkındalık

• Kumarın Zararları Hakkında Eğitim: Gençlerin kumarın risklerini ve olası zararlarını anlaması için okullarda ve gençlik merkezlerinde bilinçlendirme programları düzenlenebilir. Kumarın yalnızca maddi değil, aynı zamanda psikolojik ve sosyal zararları hakkında ciddi eğitimler verilmelidir.
• Aile Eğitimi: Ailelerin, gençlere sağlıklı alışkanlıklar kazandırmalarına yardımcı olmak için kumarın tehlikeleri hakkında bilgi edinmeleri sağlanabilir.

2. Alternatif Sosyal Faaliyetler

• Spor ve Hobi Etkinlikleri: Gençlerin zamanlarını kumar gibi zararlı alışkanlıklara harcamamaları için spor, sanat, müzik gibi sosyal etkinlikler teşvik edilebilir. Bu tür faaliyetler, onların enerjilerini olumlu bir şekilde yönlendirmelerine yardımcı olur.
• Sosyal Destek Grupları: Gençlerin birbirleriyle paylaşabileceği güvenli ve destekleyici ortamlar sağlanabilir. Bu tür gruplarda, kumar gibi alışkanlıklardan uzak durmayı teşvik eden sohbetler ve rehberlik sunulabilir.

3. Dijital Düzenlemeler

• Çevrimiçi Kumar Siteleri Üzerine Denetimler: İnternet üzerinden kumar oynanmasını engellemek amacıyla gençlerin erişebileceği kumar siteleri üzerine denetimler getirilebilir. Mobil uygulamalar ve bilgisayar yazılımları aracılığıyla kumar sitelerinin erişimi engellenebilir. Bu konudaki en büyük sorumluluk şüphesiz devletin görevidir.
• Dijital Eğitim ve Rehberlik: Dijital dünyada karşılaştıkları riskleri anlamaları için gençlere yönelik online eğitimler düzenlenebilir. Aynı zamanda çevrimiçi kumar bağımlılığıyla mücadele için rehberlik sağlanabilir. Bu konuda da sosyal sorumluluk sahibi dernek ve STK’lara büyük bir iş düşmektedir.

4. Psiko-Sosyal Destek ve Danışmanlık

• Psikolojik Destek Hizmetleri: Kumar bağımlılığı ile mücadele eden gençlere yönelik terapi ve danışmanlık hizmetleri sunulabilir. Psikologlar ve danışmanlar, gençlerin kumarın psikolojik etkilerinden kurtulmalarına yardımcı olabilir. Bu konuda da gönüllü kuruluşlar devlet nezdinde girişimlerde bulunarak destek talebinde bulunabilirler.
• Bağımlılıkla Mücadele Programları: Kumara yönelik bağımlılık tedavi merkezleri açılabilir. Bu merkezler, gençlerin kumar bağımlılığını aşmalarına yardımcı olacak programlar sunabilir. Özellikle sanal kumar bağımlılığı son zamanların pik yapan ruhsal hastalıkların adeta tuzu-biberi olmaya başladığı gerçeğini göz ardı etmemek gerekir. Tedavisi de en zor bağımlılıkların başında sanırım sanal kumar bağımlılığı gelmektedir.

5. Hukuki Düzenlemeler

• Ceza ve Yaptırımlar: Kumar oynayanlar veya kumara gençleri teşvik edenler için ağır cezalar uygulanabilir. Bu tür yasalar, kumarın gençler arasında yayılmasını engellemeye yardımcı olabilir. Ama kumarın en büyük organizatörü konumundaki devletin önce bu illetten elini çekmesi gerekir. Bunun için TBMM’de temsilcisi bulunan siyasi partilerin konuyu gündeme getirip yasal düzenlemelerin yapılması için harekete geçmesi kaçınılmazdır.

6. Ailelerin Rolü

• Aile İlişkilerinin Güçlendirilmesi: Aile içinde açık ve güvenli iletişim ortamları sağlanarak, gençlerin kumar gibi kötü alışkanlıklardan uzak durmalarına yardımcı olunabilir. Aileler, çocuklarının duygusal ihtiyaçlarını anlamalı ve onlara sağlıklı eğlence ve sosyal etkileşim alanları sunmalıdır.
• Ebeveynlerin Model Olması: Ebeveynlerin kumar gibi zararlı alışkanlıkları göstermekten kaçınması ve sağlıklı yaşam tarzını model alması, gençlerin bu alışkanlıkları edinmemelerinde önemli bir faktör olabilir.

7. Medyanın Sorumluluğu

• Kumarın Romantize Edilmemesi: Televizyon, sosyal medya ve sinemada kumarın sıkça yer aldığı içerikler yerine, kumarın zararları ve gerçek yüzü hakkında toplumda bilinç oluşturacak içerikler üretilebilir. Medyanın bu konuda toplumu eğitici bir rol üstlenmesi sağlanabilir.

Bu öneriler, gençlerin kumardan uzak durmasını sağlamak için toplumsal bir mücadele gerektiriyor ve bu süreçte tüm paydaşların (aileler, okullar, devlet, medya, vb.) birlikte hareket etmesi son derece önemlidir.

Nursi ÜNALAN

nursiunalan@hotmail.com